Posttraumatische stress-stoornis (PTSS)

Een posttraumatische stress-stoornis (PTSS) is een psychische aandoening die kan ontstaan nadat iemand een traumatische gebeurtenis heeft meegemaakt. Bijvoorbeeld een oorlog, natuurramp, ongeluk of mishandeling en (seksueel) geweld. Als je PTSS hebt, blijft je angst de hele tijd bestaan. Je geest en lijf blijven rekening houden met gevaar dat er niet meer is. Dit heeft een grote invloed op je dagelijkse leven. Hieronder lees je meer over PTSS en wat je kunt doen als je ermee te maken hebt.

Snel naar:

Hoeveel mensen hebben PTSS?

7% van de Nederlanders heeft ooit in het leven PTSS gehad. PTSS komt vaker voor bij vrouwen dan bij mannen.

Welke symptomen horen bij PTSS?

Als je PTSS hebt, heb je langer dan een maand last van angst, herbeleving, vermijding, spanning en alertheid. We beschrijven deze symptomen een voor een.

Angst

Je hebt een schokkende gebeurtenis meegemaakt waarbij je intense angst, hulpeloosheid of afschuw voelde. De gebeurtenis is nu voorbij, maar je angst blijft.

Herbeleving

In je hoofd beleef je regelmatig alles opnieuw. Vaak gaat dat vanzelf, op een van de volgende manieren:

• Je denkt vaak terug aan wat er is gebeurd.
• Je hebt nachtmerries.
• Je hebt steeds het gevoel alsof de gebeurtenis opnieuw plaatsvindt.
• Je raakt erg van streek als je iets ziet of hoort dat je aan de traumatische gebeurtenis herinnert.
• Je begint te trillen, zweten of raakt verlamd van schrik als je iets ziet of hoort dat je herinnert aan de traumatische gebeurtenis.

Vermijding

Je gaat dingen die je herinneren aan de traumatische gebeurtenis uit de weg:

• Je vermijdt gedachten aan en gevoelens en gesprekken over de gebeurtenis.
• Je vermijdt activiteiten, plaatsen en mensen die je eraan herinneren.
• Er zijn delen die je hebt weggestopt en je kunt je ze niet meer herinneren.
• Je hebt duidelijk minder zin om dingen te doen.
• Je sluit je af voor anderen. Je hebt het gevoel er niet meer bij te horen.
• Je praat nauwelijks over je gevoelens.
• Je bent somber over je eigen toekomst.

Spanning en de hele tijd alert zijn

Na de traumatische gebeurtenis ben je prikkelbaarder geworden. Je voelt spanning. Dat gaat vaak samen met de volgende kenmerken:

• Je hebt moeite met inslapen of doorslapen.
• Je bent snel geërgerd en hebt last van woedeaanvallen.
• Je hebt concentratieproblemen.
• Je bent erg alert en altijd op je hoede.
• Je schrikt snel en je bent overgevoelig.

Het heet een posttraumatische stressstoornis (PTSS) als:

• De klachten heel heftig zijn en niet vanzelf weggaan.
• De klachten langer dan een maand duren. De klachten kunnen meteen na de traumatische gebeurtenis ontstaan, maar dat hoeft niet. Soms komen de klachten zelfs pas jaren later.

Hoe ontstaat PTSS?

PTSS ontstaat na een traumatische gebeurtenis. Voorbeelden van gebeurtenissen waardoor PTSS kan ontstaan zijn:

• Oorlogsgeweld
• Een natuurramp
• Een vliegtuigongeluk
• Een terroristische aanslag
• Een aanranding of verkrachting
• Een beroving met geweld

Biologische factoren

• Gevoeligheid voor PTSS lijkt voor een deel erfelijk te zijn.
• Vrouwen hebben vaker PTSS dan mannen. Bij de helft van de vrouwen is het trauma verkrachting of aanranding. Bij mannen is dat geweld, of toeschouwer zijn van geweld.

Psychische factoren

• Een lage opleiding, een laag inkomen of armoede.
• Kwetsbaarheid, angst en emotionele gevoeligheid.
• Een angststoornis of een andere psychische aandoening.
• Gedragsproblemen op jeugdige leeftijd.

Sociale factoren

• Mensen die in hun werk te maken hebben met trauma’s, zoals brandweerlieden, politieagenten en hulpverleners bij rampen, lopen meer risico PTSS te krijgen.
• Vluchtelingen ook. Zij ontvluchten hun land vaak na traumatische gebeurtenissen.
• Gescheiden mensen en mensen die hun partner hebben verloren.
• Mensen die minder sociale steun hebben in hun omgeving.
• Mensen die in de stad wonen.

Wat kun je zelf doen bij PTSS?

Er zijn een aantal stappen die je zelf kunt zetten als je een posttraumatische stress-stoornis hebt. Lees hieronder wat je kan doen.

• Lees en leer zoveel mogelijk over PTSS. Zorg ook dat mensen die belangrijk voor je zijn er genoeg over weten.
• Ga er actief mee aan de slag. Voor mensen met lichte tot matige angstklachten zijn er cursussen bij instellingen voor geestelijke gezondheidszorg. Ook de Angst, Dwang en Fobie Stichting geeft verschillende trainingen en organiseert lotgenotencontact.
• Vraag hulp. Familie, vrienden en hulpverleners kunnen je helpen. Bespreek met ze hoe je samen omgaat met PTSS.
• Zorg voor structuur in je dagen. Regelmatige behandeling zorgt daarvoor, maar ook sport, school of (vrijwilligers)werk. Bekijk wat je aankunt.

Hulp via telefoon, chat of mail

• Mentaal Vitaal Infolijn: stel (anoniem) je vraag per telefoon (0900-1994, 10ct per minuut), chat of mail. De deskundige medewerkers van onze infolijn zitten voor je klaar op werkdagen van 09.00 tot 17.00. We kunnen je ook (gratis) terugbellen. Neem contact met ons op.
• Er zijn ook hulporganisaties waar je terecht kunt buiten onze werktijden. Zo kun je altijd je verhaal kwijt of je vraag stellen.
• Bij de Angst, Dwang en Fobiestichting kun je terecht voor informatie en advies. Ook als je partner, familie of bevriend bent met iemand met angst- en dwangklachten. Op werkdagen tussen 9.00 en 13.30 uur en op woensdagavond tussen 19.00 en 20.30 uur bereik je ze via 0900 – 2008711. Mailen kan ook.

Welke behandelingen zijn er bij PTSS?

Je begint bij de huisarts. Die stelt je een paar vragen over de oorzaak en je klachten. Een huisarts kan je vervolgens doorverwijzen naar een psycholoog of psychiater. In overleg met je behandelaar kies je voor een psychologische behandeling of medicijnen. Of een combinatie van beide.

Exposure in vivo

Exposure betekent: blootstellen. In vivo betekent: in het echt. Tijdens deze therapie oefen je in kleine stapjes met dat wat je juist uit de weg gaat. Je merkt dat je steeds minder spanning en angst voelt.

Cognitieve gedragstherapie

Exposure in vivo gaat vaak samen met cognitieve gedragstherapie. Samen met de behandelaar kijk je naar je eigen gedrag en naar je manier van denken. De sessies zijn erop gericht om je gedrag en je manier van denken te veranderen.

Eye Movement Desensitization and Reprocessing (EMDR)

Bij EMDR herinnert de therapeut je actief aan het trauma. Tegelijkertijd volg je de vingerbewegingen van de therapeut met je ogen, hoor je in een koptelefoon afwisselend klikjes aan je rechter- en linkeroor of krijg je zachte tikjes op je linker- en je rechterhand. Daardoor stimuleert de therapeut je beide hersenhelften. Deze methode werkt goed bij de behandeling van PTSS.

Medicatie bij depressie

Als je niet alleen PTSS hebt, maar ook een depressie, dan krijg je vaak ook medicijnen. Meestal zijn dit antidepressiva of kalmeringsmiddelen.