Niet-aangeboren hersenletsel (NAH)

Niet-aangeboren hersenletsel (NAH) kan je leven in verschillende opzichten veranderen. Het kan zijn dat je door het hersenletsel met dagelijkse uitdagingen te maken krijgt. Het lukt bijvoorbeeld niet meer goed om dingen te onthouden of uit te voeren. Omdat je misschien niet meer kunt doen wat je gewend was, kan het zijn dat dat je verdrietig of boos maakt.

In deze tekst leggen we daarom uit hoe je zoveel mogelijk met emotionele uitdagingen en veranderingen om kunt gaan en welke behandelingen er zijn. Ook lees je meer over wat niet-aangeboren hersenletsel is. Heb je een vraag? Neem dan contact met ons op.

Snel naar:

Wat is niet-aangeboren hersenletsel?

Niet-aangeboren hersenletsel staat voor alle schade aan de hersenen die je krijgt in je leven. Het gaat hierbij om schade na je geboorte. Dit is dus anders dan aangeboren hersenletsel waarbij er al schade in de hersenen is sinds de geboorte.

Soorten niet-aangeboren hersenletsel

Niet-aangeboren hersenletsel is in te delen in twee soorten: traumatisch hersenletsel en niet-traumatisch hersenletsel.

• Traumatisch hersenletsel. Dit ontstaat door een oorzaak van buitenaf, zoals een ongeval of een klap op het hoofd. Een hersenschudding en hersenkneuzing zijn hier voorbeelden van.
• Niet-traumatisch hersenletsel. Dit ontstaat door een oorzaak van binnenuit. Een beroerte, hersentumor, infectie of zuurstoftekort in de hersenen zijn hier voorbeelden van.

Wat zijn de gevolgen van niet-aangeboren hersenletsel?

Bij niet-aangeboren hersenletsel raakt een deel van de hersenen beschadigd of gaat dit minder goed werken. De gevolgen hangen af van de taken van dat deel van de hersenen. Dit maakt dat de gevolgen van hersenletsel kunnen verschillen.

Wel kunnen we een onderscheid maken in gevolgen die het meest voorkomen:

• Lichamelijke problemen, zoals krachtverlies en problemen met zien;  
• Moeite met denken, zoals geheugenverlies en moeite met plannen;
• Veranderingen in emotie en gedrag, zoals somber en snel prikkelbaar zijn.

Sommige gevolgen zijn duidelijk en eerder te zien, zoals slecht spreken of lopen. Problemen met denken en veranderingen in emoties en in gedrag zijn soms minder duidelijk of later zichtbaar. Over het algemeen zijn dit de veranderingen die voor iemand met hersenletsel en voor naasten het meest ingrijpend zijn. Dit komt doordat dit minder goed aan de buitenkant te zien is. Dat kan zorgen voor onbegrip in de omgeving.

Niet-aangeboren hersenletsel kan je leven in veel opzichten veranderen. Het kan ervoor zorgen dat je moeite krijgt met nadenken en het uitvoeren van alledaagse dingen, zoals koken, schoonmaken of jezelf aankleden. Ook kan het lastig zijn om weer aan het werk of naar school te gaan. Soms is dat helemaal niet meer mogelijk. Vaak vraagt niet-aangeboren hersenletsel om een andere manier van leven.

Wat kun je zelf doen bij niet-aangeboren hersenletsel?

Als je te maken hebt met niet-aangeboren hersenletsel, zijn er verschillende dingen die je zelf kunt doen om te leren omgaan met de veranderingen. Dat kan samengaan met de medische hulp die je ernaast krijgt.

De tips hieronder kunnen je helpen bij het herstel, of om beter met niet-aangeboren hersenletsel om te gaan. Onthoud dat niet-aangeboren hersenletsel voor iedereen anders is, dus kies wat bij je past.  

• Doe één ding tegelijk en neem daarvoor de tijd. Zorg voor een rustige omgeving en zo min mogelijk afleiding. Neem tussendoor ook genoeg korte pauzes.
• Vermijd te veel drukte. Zo raak je niet te snel overprikkeld. Zorg bijvoorbeeld voor voldoende ontspanning, zoek rustige plekken op en laat het anderen weten als je te veel wordt.
• Zorg voor regelmaat. Maak een schema met vaste momenten waarop je eet, beweegt, ontspant en slaapt.
• Leef gezond. Eet gezond, zorg voor goede slaap en beweeg regelmatig. Misschien zijn sommige dingen hiervan een uitdaging. Praat hier dan over met een specialist, zoals een diëtist, fysiotherapeut of ergotherapeut. Samen bekijk je wat voor jou haalbaar is.
• Houd je hersenen actief. Het is belangrijk om je hersenen te blijven uitdagen. Maak bijvoorbeeld een puzzel die je moeilijk vindt, lees een boek, leer een nieuwe taal of leer een instrument bespelen.
• Richt je op dingen die wél lukken. Vier je successen, hoe klein ze ook zijn. En wees niet te streng voor jezelf als dingen niet lukken.
• Leer je grenzen kennen, en geef ze aan. Weet wat je wel en niet aankunt en pas je activiteiten daarop aan. Vertel dit ook aan anderen, zodat die daar rekening mee kunnen houden. Het kan zijn dat je grenzen veranderen. Blijf dit bij jezelf ontdekken en aangeven bij de ander.
• Als je niet kunt werken: ga op zoek naar nieuwe mogelijkheden. Overweeg bijvoorbeeld vrijwilligerswerk om zonder druk te onderzoeken wat je wel en niet meer kunt. Ben je tussen de 18 en 30 jaar oud? Dan kun je meedoen met het programma The Class van de Hersenstichting. Het doel van dit programma is om je werkfit te maken en je te begeleiden naar een baan die goed bij je past.
• Praat erover met familie en vrienden. Het kan fijn zijn als je praat over wat je voelt en wat je meemaakt. Ook weten anderen zo beter wat er speelt en hoe ze jou kunnen helpen.
• Zoek lotgenoten. Het helpt om te praten met anderen die in dezelfde situatie zitten als jij. Via Hersenletsel.nl kun je anderen ontmoeten en met hen praten over wat je hebt meegemaakt. Zij organiseren ontmoetingsdagen en – weekenden in plaatsen door heel Nederland.

Kun je van niet-aangeboren hersenletsel herstellen?

Soms is het mogelijk om te herstellen, maar soms ook niet of niet helemaal. In hoeverre je herstelt, hangt af van verschillende dingen. Bijvoorbeeld van hoe het hersenletsel is ontstaan en waar de schade in de hersenen is.

Ook hangt het ervan af hoe je tegen herstel aankijkt. Voor sommige mensen betekent herstel dat ze helemaal geen klachten meer hebben. Anderen vinden dat ze hersteld zijn als ze goed kunnen omgaan met hun klachten. Of dat ze kunnen accepteren dat ze sommige dingen niet meer kunnen doen en dit soms bepaalde gevoelens (zoals verdriet) oproept.  

Hoe ziet het herstel in de hersenen eruit?

Je hersenen bestaan uit miljarden zenuwcellen die verbindingen met elkaar maken. Ze zijn steeds in verandering: er worden de hele tijd nieuwe verbindingen tussen hersencellen gemaakt en versterkt. Dit heet neuroplasticiteit. Dit proces is erg belangrijk bij hersenschade.

Door nieuwe verbindingen tussen hersencellen aan te maken, kunnen andere delen van de hersenen zich ontwikkelen en taken overnemen. Dit betekent helaas niet dat je hersenen alle beschadigde functies altijd volledig kunnen opvangen.

Welke behandelingen zijn er bij niet-aangeboren hersenletsel?

Er zijn verschillende behandelingen bij niet-aangeboren hersenletsel. Welke behandeling je krijgt, hangt onder andere af van welk hersenletsel je hebt en welke gevolgen van hersenletsel je ervaart.

Over het algemeen gaat het er bij de behandeling om dat je zoveel mogelijk kunt blijven doen of met de tijd steeds meer kunt doen. Ook gaat het erom dat je weet hoe je met je klachten om kunt gaan. Daar hoort bij dat je gevoelens zoals verdriet en frustratie kunt accepteren.

Vormen van hulp en behandeling

Vaak begint de hulp in het ziekenhuis. Daar kunnen ze bijvoorbeeld zien welke veranderingen er in de hersenen zijn. Ook kunnen ze daar een behandelplan opstellen.

Daarna kunnen andere vormen van hulp je helpen:

• Fysiotherapie: je leert hoe je beter kunt bewegen, je spieren sterker te maken, en je balans en coördinatie te verbeteren.
• Ergotherapie: je leert hoe je je dagelijkse activiteiten weer kunt doen, zoals koken en aankleden.
• Logopedie: je leert om beter te praten, te slikken en dingen te begrijpen.
• Hulp van een diëtist: je krijgt voedingsadviezen en ondersteuning bij het veranderen van je leefstijl.
• Psychologische behandeling: je leert om te gaan met emotionele uitdagingen en veranderingen.

Ook zijn er behandelaars die speciaal gericht zijn op niet-aangeboren hersenletsel.

Psychologische behandeling: omgaan met emotionele uitdagingen en veranderingen

Het hersenletsel kan soms veel gevoelens bij je oproepen. Bijvoorbeeld doordat je de dingen niet altijd meer kunt doen zoals je gewend bent. Misschien voel je je verdrietig, gefrustreerd of eenzaam.

Het kan dan goed zijn om met een praktijkondersteuner (POH-GGZ), psycholoog of een arts te praten. Je praat dan over je klachten en wat het hersenletsel voor jou betekent. Samen kom je tot oplossingen om met je gevoelens en het hersenletsel om te gaan.

Ook als je pas op een later moment te maken krijgt met emotionele uitdagingen en veranderingen, kun je naar een praktijkondersteuner (POH-GGZ), psycholoog of arts gaan.

Extra hulp en ondersteuning

Het kan zijn dat je een groot deel van je leven ondersteuning en hulp nodig hebt. Bijvoorbeeld als sommige klachten veel later zichtbaar worden. Of als de klachten ernstig zijn. Voorbeelden van deze hulp zijn ondersteuning bij alledaagse dingen, zoals wassen, aankleden, schoonmaken en koken.

Vaak is er ook een casemanager bij betrokken. Deze persoon is het aanspreekpunt, houdt het overzicht en zorgt dat de ondersteuning doorgaat.

Deze tekst is tot stand gekomen in samenwerking met de Hersenstichting. Bij de Hersenstichting vind je meer informatie over niet-aangeboren hersenletsel: Wat is niet-aangeboren hersenletsel? – Hersenstichting